Odzysk. To się opłaca

W Polsce odzyskuje się mniej surowców z odpadów niż w innych państwach europejskich. Aby coś się w tym zakresie zmieniło konieczne są nie tylko dalsze zmiany prawne i organizacyjne, ale także zmiany w świadomości społeczeństwa. Główne przesłania wchodzących w tym roku w życie przepisów prawnych kładą nacisk na selektywną zbiórkę odpadów, ograniczenie ilości składowanych odpadów i szeroko pojętą dbałość o środowisko.

Eksperci firmy TOMRA Sorting dodatkowo podkreślają potrzebę optymalizacji procesów odzysku frakcji materiałowych przeznaczonych do recyklingu, uszczelnienia systemu i poprawy skuteczności w egzekwowaniu przepisów z zakresu gospodarki odpadami.Pomoże to Polsce spełnić unijne normy oraz racjonalnie zarządzać cennymi zasobami, jakie się w odpadach kryją.Nowoczesne instalacje do sortowania odpadów, jakie powstały w oparciu o koncepcje technologiczne TOMRA m.in. w Ełku, Elblągu czy Bielsku Białej są najlepszym przykładem, że odzysk surowców dla recyklingu jest w polskich realiach możliwy.

Wyzwaniem pozostaje zapewnienie podstaw ekonomicznych dla takiej działalności oraz zapewnienie efektywności, po to aby w przyszłości wzrost opłat wnoszonych przez mieszkańców mógł być jak najmniejszy.

Nowe prawo - nowa rzeczywistość

Przepisy ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach, która wejdzie w życie już 1 lipca 2013 stanowią rewolucyjną zmianę  systemu gospodarowania odpadami.

Od tego dnia odpowiedzialność za system gospodarowania odpadami przejmą gminy. Mieszkańcy będą wnosili stosowne opłaty zgodnie z wyznaczoną stawką, zaś obowiązkiem gminy będzie organizacja systemu prowadzącego do redukcji masy odpadów trafiających na składowiska do poziomu określonego przepisami prawnymi. Firmy odbierające, zagospodarowujące i przygotowujące wraz z gminą punkty selektywnego zbierania odpadów wybierane będą w drodze przetargu.

Zgodnie z przepisami, już w tym roku Polska powinna odzyskiwać z odpadów 12 %, czyli ok. 500 tys. Mg frakcji materiałowych takich jak papier, tworzywa sztuczne, szkło oraz metale, a następnie poddać je procesom recyklingu. Do 31 grudnia 2020 roku poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła powinien wynieść co najmniej 50%, a poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami odpadów budowlanych i rozbiórkowych (innych niż niebezpieczne) co najmniej 70 %. Oznacza to w odniesieniu do odpadów komunalnych, że masa odzyskanych surowców  powinna osiągnąć blisko 3 mln Mg..

- Określenie wymaganych poziomów odzysku oraz redukcji ilości odpadów komunalnych kierowanych na składowiska wskazuje na decydujące kryteria, według jakich powinny być ocenianie działania podmiotów odpowiedzialnych za gospodarkę odpadami: skuteczność i efektywność procesów, przy uwzględnieniu priorytetów: środowisko, prawo, ekonomia – mówi Mariusz Rajca, prezes polskiej spółki- córki TOMRA Sorting, lidera w dostarczaniu wspomaganych czujnikami systemów do sortowania odpadów.

Zmiany prawne zachodzące w systemie gospodarki odpadami są szansą na zbudowanie nowoczesnej i efektywnej struktury zarządzania odpadami komunalnymi. Aby jednak system działał właściwie konieczne jest stworzenie skutecznego aparatu kontroli i egzekucji przepisów.

- Jesteśmy w Polsce na początku drogi. Obecne uwarunkowania w gospodarce odpadami jeszcze niewystarczająco wspierają podmioty specjalizujące się w profesjonalnym i faktycznym ograniczaniu ilości składowanych odpadów przez odzysk frakcji materiałowych, ich recykling czy wykorzystanie energetyczne jako wtórnego paliwa stałego w przemyśle cementowym - mówi Mariusz Rajca. - Wspierana musi być efektywność działań i procesów technologicznych oraz realna redukcja składowanych odpadów. Celem musi być odzysk wysokiej jakości frakcji materiałowej, a nie samo wdrożenie selektywnego zbierania odpadów i poddanie ich jakimkolwiek procesom niezależnie od efektu końcowego.

- Bez stworzenia podstaw ekonomicznych dla odzysku i recyklingu oraz skutecznej kontroli zbudowanie efektywnego systemu gospodarowania odpadami nie będzie możliwe – dodaje.

Obok korzyści środowiskowych, jednym z pozytywnych następstw nadchodzących zmian jest  transparentność osiąganych wyników i kosztów.

Gminy będą publikować dane za każdy rok, a więc każdy będzie mógł sprawdzić jak -dobrze albo źle- i przy jakim poziomie kosztów gminy wywiązują się ze swoich zadań. Jeżeli w gminach będą w nieefektywny sposób prowadzone działania, wzrosną koszty – np. w związku z zastosowaniem nieskutecznych, kosztownych procesów – to w następnym roku bezpośrednio odczują mieszkańcy. Można mieć zatem nadzieję, że również ten aspekt spowoduje wzrost świadomości i patrzenie na zadania przez pryzmat efektywności.

Nowe instalacje wśród najefektywniejszych na świecie

W ostatnich trzech latach zwiększyła się w Polsce ilość instalacji do sortowania wyposażonych w szereg innowacyjnych rozwiązań, skutkujących znaczącą redukcją strumienia odpadów oraz spełniających wymagania stawiane przez nowe przepisy czy oczekiwania poszczególnych sektorów. I choć odzysk frakcji materiałowych w większości wciąż opiera się w naszym kraju na sortowaniu manualnym, widać rosnące zainteresowanie nowoczesnymi technologiami i wpływem odzysku na ekonomikę działania, jaki one oferują.

- Ze 100 000 ton odpadów komunalnych pochodzących z gospodarstw domowych możliwe jest uzyskanie takiej ilości i jakości frakcji materiałowych nadających się do procesów recyklingu, których wartość sięga nawet kilku milionów złotych, a łączna wartość papieru, tworzyw sztucznych, szkła i metali znajdujących się w strumieniu odpadów wynosi nawet kilkanaście milionów złotych. Tymczasem w Polsce, gdzie dziś w ponad 96 % gmin (w 2390 z 2479 gmin)  prowadzona jest selektywna zbiórka odpadów, zaledwie kilka procent odpadów kierowanych jest do recyklingu. Oznacza to, że segregujemy i odzyskujemy nie tyle, ile powinniśmy, a w konsekwencji marnujemy surowce warte wiele milionów złotych – stwierdza Mariusz Rajca z TOMRA Sorting. - Jednakże nie wszystkie frakcje materiałowe mają dużą wartość. Zdarza się, że koszt odzysku przewyższa ich wartość, więc jeżeli chcemy je odzyskiwać i poddawać recyklingowi, konieczne jest wdrożenie rozwiązań systemowych zapewniających ekonomikę działalności oraz stabilność. Właściwy kształt oraz wysokość opłaty za korzystanie ze środowiska mógłby pełnić taką funkcję - dodaje

Jeśli celem jest wysoki poziom odzysku nie można traktować systemu zbierania i procesu sortowania na instalacji jako niezależnych od siebie sposobów odzyskiwania frakcji materiałowych. Najlepszy wynik da działanie zintegrowane, a więc budowa takich instalacji do sortowania odpadów, w których możliwy będzie odzysk frakcji materiałowych z odpadów komunalnych zmieszanych i zbieranych selektywnie oraz gdzie podstawowym kryterium doboru i oceny stosowanej technologii będzie efektywność i opłacalność procesów.

Według tej koncepcji zostały wybudowane i w 2012 roku uruchomione trzy nowoczesne instalacje  w zakładach w Bielsku- Białej, Ełku i Elblągu.

Dzięki zastosowanym rozwiązaniom technologicznym TOMRA Sorting na wspomnianych  instalacjach już dziś możliwe jest osiągnięcie zakładanego na rok 2020 ponad 50% poziomu odzysku i recyklingu masy papieru, tworzyw sztucznych, metali znajdujących się w odpadach z gospodarstw domowych. To doskonały wynik, ponad 90% z udziału tych frakcji w strumieniu odpadów może nie trafiać na składowiska.

Okazuje się, że również w Polsce możliwa jest budowa bardzo nowoczesnych instalacji technologicznych. Łączna przepustowość tych trzech instalacji pozwala na przetworzenie dopiero ok. 1,5% wszystkich odpadów komunalnych produkowanych w polskich gospodarstwach domowych. To pokazuje skalę wyzwań na najbliższe lata.

(gz)