Przesłanki przeniesienia odpowiedzialności za gospodarowanie odpadami

Zgodnie z art. 3 ust. 3 pkt. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2010 r. Nr 185, poz. 1243 ze zm.), zwanej dalej „ustawą o odpadach", przez gospodarowanie odpadami rozumie się zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów, w tym również nadzór nad takimi działaniami oraz nad miejscami unieszkodliwiania odpadów.

Gospodarowanie odpadami jest prawnym obowiązkiem posiadaczy odpadów („pierwotnie" obowiązek ten ciąży na ich wytwórcy). Posiadaczem odpadów jest każdy, kto faktycznie włada odpadami, z wyłączeniem prowadzącego działalność w zakresie transportu odpadów. Przy czym domniemywa się, że władający powierzchnią ziemi jest posiadaczem odpadów znajdujących się na nieruchomości (art. 3 ust. 3 pkt. 13 ustawy o odpadach).

Należy jednak wskazać, że zgodnie z art. 25 ust. 3 ustawy o odpadach, jeżeli posiadacz odpadów, w tym ich wytwórca, przekazuje odpady następnemu posiadaczowi odpadów, który ma zezwolenie właściwego organu na zbieranie, odzysk, unieszkodliwianie odpadów lub koncesję na składowanie odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych, posiada decyzję, o której mowa w art. 31 lub w art. 32, lub jest wpisany do rejestru, o którym mowa w art. 33 ust. 5, odpowiedzialność za gospodarowanie odpadami przenosi się na tego następnego posiadacza odpadów.

Tak więc do przeniesienia odpowiedzialności za gospodarowanie odpadami może dojść jedynie w razie przekazania odpadów następnemu posiadaczowi, który:

1. posiada zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie zbierania, odzysku, unieszkodliwiania odpadów, albo

2. posiada koncesję na składowanie odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych, albo

3. posiada decyzję, o której mowa w art. 31 lub art. 32 ustawy o odpadach, albo

4. jest wpisany do prowadzonego przez starostę rejestru zwolnionych z obowiązku uzyskiwania zezwoleń na prowadzenie działalności w zakresie zbierania, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów (art. 33 ust. 5 ustawy o odpadach); należy przy tym zauważyć, że nie chodzi o zwolnienie z obowiązku uzyskiwania zezwoleń na transport, gdyż prowadzący transport odpadów nie jest ich posiadaczem (wniosek z art. 3 ust. 3 pkt 13 ustawy o odpadach).

Należy uznać, iż wyliczenie zawarte w pkt 1 nie oznacza konieczności dysponowania przez następnego posiadacza odpadu – zazwyczaj nabywcę odpadu – wszystkimi zezwoleniami: na zbieranie, odzysk i unieszkodliwianie odpadów. Wystarczające jest posiadanie przez nabywcę odpadu jednego z nich.

Z art. 25 ust. 3 ustawy o odpadach a contrario wynika, że jeżeli posiadacz odpadów przekazał je podmiotowi, który nie posiada stosownej decyzji, koncesji lub wpisu, to odpowiedzialność za gospodarowanie odpadami nie przenosi się, lecz pozostaje przy przekazującym – dopóki odpad nie trafi do uprawnionego podmiotu. Jak wskazał WSA w Poznaniu w wyroku z dnia 12 listopada 2011 r. w przypadku przeniesienia posiadania odpadów przez wytwórcę na rzecz nowego posiadacza, nie legitymującego się stosownym zezwoleniem, nie może być mowy o automatycznym przeniesieniu odpowiedzialności za odpady na nowy podmiot.[1]

Z literalnego brzmienia art. 25 ust. 3 ustawy o odpadach wynika ponadto, że wystarczające dla przeniesienia całej odpowiedzialności za zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadu jest przekazanie tego odpadu podmiotowi uprawnionemu do co najmniej jednego z w/w działań, poza transportem. Wskazuje na to sformułowanie tego przepisu, zgodnie z którym odpowiedzialność za gospodarowanie odpadami (a więc łącznie: za zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadu) przenosi się na tego posiadacza odpadów, który ma zezwolenie na zbieranie, odzysk, unieszkodliwianie odpadów lub koncesję na składowanie odpadów w górotworze, posiada decyzję, o której mowa w art. 31 lub w art. 32, lub jest wpisany do rejestru, o którym mowa w art. 33 ust. 5.

Kwestia ta przedstawiała się inaczej w stanie prawnym obowiązującym do dnia 13.10.2005 r. Zgodnie z ówcześnie obowiązującym art. 25 ust. 3, jeżeli posiadacz odpadów, w tym wytwórca odpadów, przekazywał odpady następnemu posiadaczowi odpadów, który miał zezwolenie właściwego organu na prowadzenie działalności w zakresie gospodarowania tymi odpadami, inną decyzję obejmującą gospodarowanie odpadami lub jest wpisany do rejestru, o którym mowa w art. 33 ust. 5, odpowiedzialność za działania objęte tym zezwoleniem, inną decyzją lub wpisem do rejestru przenosiła się na tego następnego posiadacza odpadów. Takie sformułowanie oznaczało, że jeżeli podmiot przejmujący odpady, posiadający zezwolenie na niektóre tylko działania z zakresu gospodarowania odpadami, podejmował w stosunku do tych odpadów działania nieobjęte zezwoleniem, odpowiedzialność w tym zakresie pozostawała przy poprzednim posiadaczu.

Należy jednak uznać, że także obecnie dla przeniesienia odpowiedzialności za gospodarowanie odpadami nie jest całkowicie obojętne, jaką decyzję posiada podmiot, któremu przekazuje się odpady. Istotne w tym zakresie jest bowiem to, co zgodnie z zamiarem stron ma robić z przekazanymi odpadami następny posiadacz. Przykładowo, jeżeli z umowy między wytwórcą a nabywcą odpadu wynika, że odpady przekazano nabywcy w celu dalszego ich wykorzystania (np. wytworzenia z nich innego produktu), to dla przejęcia odpowiedzialności na podstawie art. 25 ust. 3 ustawy o odpadach powinien on posiadać zezwolenie na odzysk odpadów. Gdyby podmiot ten posiadał jedynie zezwolenie na zbieranie albo na unieszkodliwianie odpadów, to warunki określone w art. 25 ust. 3 ustawy o odpadach nie zostaną spełnione, a więc odpowiedzialność za gospodarowanie odpadami nadal spoczywać będzie na podmiocie przekazującym odpady.[2] Jeżeli natomiast przekazano mu odpady jedynie w celu dalszego ich przekazania do odzysku lub unieszkodliwiania, to powinien on posiadać zezwolenie na zbieranie odpadów.

W związku z powyższym na przekazującym odpady ciąży obowiązek:

• po pierwsze, sprawdzenia, czy następny posiadacz odpadów posiada aktualne zezwolenie na gospodarowanie odpadami, które zostają mu przekazane (zgodnie z art. 79b ust. 2 pkt 2 ustawy o odpadach, jeżeli posiadacz odpadów lub transportujący odpady przekazuje je podmiotom, które nie uzyskały wymaganych zezwoleń, chyba że posiadanie zezwolenia nie było wymagane, podlega karze pieniężnej w wysokości 10.000 zł),
• po drugie, czy zezwolenie to odpowiada celowi, dla którego przekazywane są odpady.

Wydaje się, że w zakresie wywiązania się z drugiego ze wskazanych obowiązków decydujące znaczenie będzie miała treść umowy w sprawie przekazania odpadów następnemu posiadaczowi, która powinna zawierać oświadczenie podmiotu przejmującego, że posiada on odpowiednie zezwolenie za zagospodarowanie odpadów, jak również wskazanie, jakim czynnościom zostaną poddane te odpady.

Jeżeli więc przekazujący odpady ustali, że następny ich posiadacz posiada zezwolenie na zbieranie odpadów, a w umowie strony wskażą, że właśnie takiemu procesowi zostaną poddane przekazane odpady, to dojdzie do przeniesienia odpowiedzialności za odpady zgodnie z art. 25 ust. 3 ustawy o odpadach. Natomiast jeżeli przejmujący odpady poddałby je w rzeczywistości procesom innym, aniżeli umówił się z przekazującym, to fakt ten nie powinien wywoływać ujemnych konsekwencji dla przekazującego. Przekazujący nie powinien bowiem odpowiadać za to, że następny posiadacz nie wywiązał się ze swojego zobowiązania i wykorzystał odpady w sposób sprzeczny z postanowieniami umowy, nie posiadając ku temu właściwego zezwolenia. Jedynie w sytuacji, gdyby przekazujący odpad wiedział, bądź też przy dołożeniu należytej staranności powinien był wiedzieć, że odpady te zostaną wykorzystane przez nabywcę odpadu w inny sposób, zasadnym wydaje się wniosek, iż nie dojdzie do skutku określonego w art. 25 ust. 3 ustawy o odpadach.

aplikantka radcowska Dominika Synowiec

Kancelaria Radców Prawnych Klatka i Partnerzy

Katowice

[1] Wyrok WSA w Poznaniu z dnia 12.11.2011 r., II SA/Pa 578/08, www.orzeczenia-nsa.pl.

[2] Wniosek z wyroku WSA w Poznaniu z dnia 12.11.2008 r., II SA/Po 578/08, www.orzeczenia-nsa.pl.