Konsekwencje uznania regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych za zakład

Zgodnie z definicją zawartą w art. 3 ust. 3 pkt 15c ustawy o odpadach regionalna instalacja do przetwarzania odpadów komunalnych (dalej „regionalna instalacja") oprócz tego, że jest instalacją w rozumieniu ustawy - Prawo ochrony środowiska („POŚ"), jest zarazem zakładem. Pojęcie „zakład" należy rozumieć w sposób wskazany w art. 3 pkt 48 POŚ, a więc jako jedną lub kilka instalacji wraz z terenem, do którego prowadzący instalacje posiada tytuł prawny, oraz znajdującymi się na nim urządzeniami.

Zatem punktem wyjścia dla uznania, że mamy do czynienia z zakładem, jest istnienie terenu, tj. nieruchomości, którą na podstawie określonego tytułu prawnego włada jakiś podmiot. Przez tytuł prawny należy rozumieć nie tylko prawo własności, ale również użytkowanie wieczyste, trwały zarząd, ograniczone prawo rzeczowe albo stosunek zobowiązaniowy (art. 3 pkt 41POŚ).

Jednakże sam teren, jeżeli nie będzie na nim zlokalizowana choćby jedna instalacja, nie stanowi jeszcze zakładu. W tym zakresie podkreślenia wymaga fakt, że władający instalacją musi mieć również tytuł prawny do terenu, na którym jest ona położona, przy czym nie musi być to ten sam tytuł prawny[1].

Z powyższymi założeniami związane są określone konsekwencje, a mianowicie, regionalna instalacja to instalacja bądź instalacje pozostające we władaniu jednego podmiotu, który jednocześnie posiada tytuł prawny do terenu, na którym są one położone.

Zauważyć ponadto należy, że regionalna instalacja jako zakład musi spełniać wymóg tzw. „jedności przestrzennej" terenu i instalacji na nim się znajdujących, co oznacza, że regionalna instalacja może składać się z kilku instalacji, przy czym zawsze zlokalizowanych na jednym terenie.

W tym miejscu należy zastanowić się, czy „zlokalizowanie na jednym terenie" oznacza położenie instalacji na jednej nieruchomości (działce), czy też na kilku nieruchomościach – a w tym zakresie, czy nieruchomości te muszą być ze sobą połączone (patrząc przestrzennie, stanowić jedną całość), czy też możliwa jest sytuacja, w której nieruchomości te nie przylegają do siebie (dzieli je pewna odległość).

W tym zakresie należy wskazać, że za dopuszczalnością zlokalizowania regionalnej instalacji na terenie różnych nieruchomości, nie stanowiących przestrzennie jednej całości, opowiada się M. Duczmal, powołując się na względy praktyczne, gdyż jak twierdzi, w wielu przypadkach mogą pojawić się trudności z lokalizacją w jednym miejscu całego kompleksu instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych.[2]

Również M. Górski wskazuje, że dopuszczenie uznania za regionalną instalację obiektów położonych na różnych nieruchomościach, mogłaby uzasadnić wykładnia celowościowa.[3] Ten sam autor nakazuje jednak zwrócić uwagę na fakt, iż zgrupowanie przestrzenne urządzeń składających się na regionalną instalację może mieć istotne walory praktyczne. W dalszej części definicji regionalnej instalacji wskazuje się bowiem, że regionalna instalacja to zespół obiektów, w których realizuje się różne procesy związane z zagospodarowaniem odpadów. Obiekty te stanowią więc swoiste ogniwa zagospodarowania odpadów, wobec czego odpady muszą być pomiędzy nimi przemieszczane. Rozrzucenie ich w przestrzeni spowoduje natomiast konieczność transportowania odpadów, co z kolei należy ograniczać, gdyż może potencjalnie wywoływać różnego rodzaju ujemne skutki środowiskowe.

W kontekście powyższego problemu warto również zauważyć, że zgodnie z definicją instalacji zawartą w art. 3 pkt 6 POŚ, zespół urządzeń tworzących instalację powinien być ze sobą powiązany technicznie i organizacyjnie, w sposób zapewniający skuteczne funkcjonowanie całości, czyli instalacji.

Mając na uwadze powyższe zasadnym wydaje się stwierdzenie, iż obiekty składające się na regionalną instalację nie muszą być zlokalizowane na jednej nieruchomości (działce). Przepis definiujący zakład nie posługuje się bowiem pojęciem „nieruchomości", a pojęciem w stosunku do niego szerszym, tj. „terenem".

Należy przy tym jednak zaznaczyć, że nieruchomości, na których zlokalizowane są instalacje składające się na zakład, powinny tworzyć „zwarty teren". Przez teren zwarty należałoby z kolei rozumieć albo jedną nieruchomość (działkę), albo kilka nieruchomości, przy czym znajdujących się ze sobą w bezpośredniej styczności, a więc przestrzennie powiązanych ze sobą.

Pogląd odmienny, zakładający iż regionalna instalacja może być położona na różnych nieruchomościach niepowiązanych ze sobą przestrzennie, doprowadziłby w efekcie do tego, że dopuszczalnym stałoby się lokalizowanie instalacji ją tworzących w znacznej od siebie odległości. To z kolei nie pozwoliłoby na skuteczne spełnianie jej zadań, polegających na kompleksowym przetwarzaniu odpadów komunalnych w jednym miejscu, gdyż powodowałoby konieczność przewożenia odpadów.

[1] M. Górski, M. Pchałek, W. Radecki, J. Jerzmański, M. Bar, S. Urban, J. Jendrośka, Prawo ochrony środowiska, Komentarz, Warszawa 2011, s. 122.

[2] M. Duczmal, Ustawa o czystości i porządku w gminach – cz. I, Odpady i Środowisko 4/2011 s. 32.

[3] M. Górski, Nowe prawo w gospodarowaniu odpadami komunalnymi – dylematy interpretacyjne, materiały z Międzynarodowego Kongresu Ochrony Środowiska, 21-22 listopada 2011, Poznań, s. 30.