Czy urządzenie mobilne może być uznane za instalację w rozumieniu ustawy Prawo ochrony środowiska?

Zgodnie z art. 3  pkt 6 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jedn. Dz. U. 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.), zwanej dalej „POŚ", przez pojęcie instalacji rozumie się:

„a)  stacjonarne urządzenie techniczne,

b)   zespół stacjonarnych urządzeń technicznych powiązanych technologicznie, do których tytułem prawnym dysponuje ten sam podmiot i położonych na terenie jednego zakładu,

c)   budowle niebędące urządzeniami technicznymi ani ich zespołami,

      - których eksploatacja może spowodować emisję"

Przepis ten wskazuje na przesłanki konieczne dla uznania danego urządzenia za instalację w rozumieniu POŚ. Centralną rolę odgrywa w nim pojęcie 'stacjonarnego urządzenia technicznego'. Należy przyjąć, że urządzenie techniczne to pewien mechanizm bądź zespół mechanizmów, którego funkcjonowanie oparte jest na wykorzystaniu procesów fizycznych i chemicznych, przewidziane i skonstruowane dla prowadzenia określonej działalności służącej osiąganiu złożonych celów. Jednakże aby urządzenie techniczne można było uznać za instalację (przy założeniu, że jego eksploatacja może powodować emisję), musi ono posiadać cechę stacjonarności. W tym kontekście należy zastanowić się, czy urządzenie techniczne spełnia cechę stacjonarności wyłącznie wtedy, jeżeli jest trwale związane z gruntem, czy też wystarczającym jest, by urządzenie to było unieruchomione (w takim rozumieniu, że może ono funkcjonować tylko w stanie unieruchomienia), ale niekoniecznie trwale związane z gruntem.

Pojecie 'trwałego związania z gruntem' wywodzi się z ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 z późn. zm.) i służy do określenia podstawowych cech budynków i budowli. Z kolei termin 'stacjonarne' nie jest zdefiniowany ani w ustawie POŚ, ani w żadnej innej. W związku z tym należy sięgnąć do potocznego jego znaczenia, które prowadzi do wniosku, iż dany obiekt jest stacjonarny, jeżeli nie zmienia miejsca swojego położenia, pozostaje na miejscu.

Wobec powyższego 'trwałe związanie z gruntem' nie jest tożsame z pojęciem 'stacjonarne', które ma szerszy zakres w stosunku do tego pierwszego, tj. każdy obiekt trwale związany z gruntem jest zarazem obiektem stacjonarnym, jednak odwrotnie brak jest takiej zależności. W doktrynie wskazuje się, że ustawodawca celowo użył w definicji instalacji terminu 'stacjonarne' dla odróżnienia go od używanego już w polskim ustawodawstwie terminu 'trwałego związania z gruntem'.

Odróżnienie tych dwóch pojęć ma duże znaczenie w praktyce, gdyż pozwala na stwierdzenie, że urządzenie techniczne może zostać przeniesione i tym samym zmienić miejsce swojego funkcjonowania, przy czym dopiero po jego unieruchomieniu w danym miejscu spełni kryterium stacjonarności, a więc będzie mogło zostać uznane za instalację – po spełnieniu pozostałych wymagań przewidzianych dla instalacji. Stwierdzenie to należy jednak uszczegółowić. Z pisma Dyrektora Departamentu Ministerstwa Środowiska z dnia 14.11.2001 r. (Nr DOŚ-021-02/01 łk) wynika, iż chodzi tutaj wyłącznie o takie urządzenia, które ze względu na swój charakter przeznaczone są do użycia w określonym miejscu oraz które w ramach ich normalnej, zwykłej eksploatacji pozostają w jednym miejscu. A zatem dane urządzenie będzie mogło zostać uznane za instalację, jeżeli zasadniczo działa w jednym określonym miejscu i co prawda może być przemieszczane, ale przemieszczenie to ma charakter wyjątkowy, a nie powtarzalny.Urządzenia o charakterze typowo przewoźnym nie posiadają cechy stacjonarności, a zatem nie mogą stanowić instalacji.

Na marginesie wskazać również należy, że odróżnienie pojęcia 'stacjonarne' od pojęcia 'trwale związane z gruntem' ma jeszcze to znaczenie, że urządzenie techniczne, jako instalacja, niekoniecznie musi być obiektem budowlanym.

Mając na uwadze powyższe należy skonstatować, że urządzenie, które ze względu na swoją konstrukcję i właściwości techniczne może być przeniesione w inne miejsce (jest 'mobilne' – nie jest trwale związane z gruntem) może być uznane za instalację wtedy, gdy:

1)  jego funkcjonowanie może odbywać się wyłącznie w stanie unieruchomienia oraz

2)  gdy co do zasady jest ono przeznaczone do eksploatacji w jednym miejscu.

W przypadku gdy dane urządzenie spełnia powyższe kryteria, jego eksploatacja wymaga uzyskania stosownego pozwolenia emisyjnego, jeżeli w danej sytuacji jest ono wymagane (por. 180 POŚ). Z kolei każda zmiana miejsca jego położenia (o charakterze wyjątkowym) powoduje konieczność uzyskania nowego pozwolenia.