Ciepło ubezpieczone – derywaty pogodowe dla elektrociepłowni

Ciepło ubezpieczone – derywaty pogodowe dla elektrociepłowni

Zima przełomu roku 2009/2010 okazała się bardzo szczodra dla właścicieli ciepłowni oraz elektrociepłowni. Wysoki poziom konsumpcji energii cieplnej przyczynił się do osiągnięcia przez te firmy wysokich przychodów. Czy ta dobra wiadomość nie niesie na pewno z sobą żadnych negatywnych skutków dla klientów i właścicieli? Pojawia się również pytanie – co dzieje się w przeciwnym przypadku? Czy „ciepła” zima jest sytuacją niekorzystną dla ciepłowni?

Mroźne i ciepłe zimy – zysk czy strata?
Ryzyko związane z działalnością operacyjną tego typu przedsiębiorstw to z pewnością ryzyko niesione przez zmienny poziom sprzedaży ich produktu – energii cieplnej. Na zmienność tę wpływają w znacznym stopniu warunki atmosferyczne – gdy są one korzystne (relatywnie niskie temperatury), wówczas przedsiębiorstwa odnotowują wysokie przychody. Jednocześnie ponoszą jednak koszty związane z zakupem surowca oraz jednostek uprawnień do emisji – co wydatnie wpływa na obniżenie zysków. Rozpatrując sytuację odwrotną (relatywnie wysokie temperatury), straty ponoszone w wyniku niskiej sprzedaży energii cieplnej niwelowane są przychodami osiąganymi ze sprzedaży nadwyżek uprawnień do emisji. Podsumowując – przychody elektrociepłowni mogą podlegać dużym wahaniom zarówno w okresie łagodnej, jak i surowej zimy.

Obniżone przychody przedsiębiorstwa produkującego energię cieplną, wynikające z niskiej sprzedaży, odbijają się na klientach, na których to zazwyczaj przenoszona jest odpowiedzialność za straty w postaci wyższych cen za jednostkę energii. Ważnym aspektem jest więc w przypadku tej działalności ustabilizowanie przychodów, które umożliwi planowanie strategiczne zarówno w zakresie nowych inwestycji, jak i polityki cenowej. Sposobem, który umożliwia taką stabilizację, jest wykup zabezpieczenia chroniącego przed niekatastroficznym ryzykiem pogodowym – w postaci finansowego instrumentu pochodnego zwanego derywatem pogodowym. Ryzyko to można zdefiniować jako finansowy zysk lub stratę powodowaną zmiennością dziennych warunków atmosferycznych. Inaczej mówiąc – jest to oscylacja przychodów wywołana zmianami warunków pogodowych panujących w danym okresie. „Przedsiębiorstwa z sektora energetycznego są wysoce narażone na ryzyko tego typu. Przychody ze sprzedaży mogą być zdeterminowane przez warunki atmosferyczne nawet w 90%” – mówi dr Juliusz Preś, Dyrektor Działu Ryzyka Pogodowego w firmie Consus S.A.

Mechanizm działania
Zabezpieczenie przed zmiennością pogody konstruowane jest w ściśle określony sposób. Na podstawie historycznych danych, dotyczących produkcji oraz sprzedaży, a także danych meteorologicznych, ustalany jest czynnik lub czynniki pogody mające największy wpływ na sprzedaż. W przypadku ciepłowni czynnikiem tym jest przede wszystkim temperatura, a w mniejszym stopniu również opady i wiatr. Na podstawie temperatury tworzony jest indeks bazowy, który będzie wykorzystywany do rozliczenia zabezpieczenia. Może nim być średnia dobowa wartość temperatury (wyrażona w °C) lub indeks stopniodni (wyrażony w punktach). Ten ostatni powstaje w wyniku prostych matematycznych przekształceń wartości średniej temperatury – jest jednak miarą bardziej efektywną, lepiej odwzorowującą poziom sprzedaży od zwykłego poziomu temperatury. Gdy ustalony jest już indeks bazowy, określa się jego wartość – o ile spadnie/wzrośnie wartość przychodów przedsiębiorstwa, jeżeli indeks bazowy zmieni się o jednostkę. Kolejnym etapem tworzenia jest określenie poziomu aktywacji zabezpieczenia oraz czas trwania zabezpieczenia. Okres zabezpieczenia jest dowolny, lecz bardziej korzystne są te zabezpieczenia, które zawierane są na dłuższy okres – z powodu występowania dość wysokich kosztów stałych. Na końcu określana jest cena, którą modyfikuje się razem z parametrami zabezpieczenia.

„Roczne wyniki finansowe firm energetycznych w Polsce wahają się średnio wskutek zmian pogody od 2 - 6 mln zł. Warto zauważyć, że wszelkie straty finansowe, jakie pojawią się w dochodach firmy, zostają w rezultacie przerzucone na ostatecznych klientów - użytkowników energii cieplnej. Sytuacja taka zachodzi niezależnie od kierunku tych wahań. W przypadku mroźnej zimy, gdy zapotrzebowanie na energię gwałtownie wzrasta, indywidualni klienci otrzymają wyższe rachunki. Gdy natomiast zima będzie cieplejsza, straty finansowe związane z odchyleniami od planu rocznego zostaną również przerzucone na nich w taryfie na rok kolejny” - tłumaczy Paweł Piejak, Specjalista ds. derywatów pogodowych w firmie Consus S.A.

Rozliczenie zawartego kontraktu może odbywać się, zależnie od ustaleń, codziennie, co tydzień, z końcem miesiąca czy też pod koniec dowolnie wyznaczonego okresu. Wartości płatności dla nabywcy zabezpieczenia obliczane są na podstawie danych otrzymywanych z Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, dla stacji znajdującej się najbliżej danego przedsiębiorstwa. Nie ma więc możliwości manipulowania wynikami. Nie ma również długotrwałego procesu likwidacji szkody i udowadniania winy, a samo rozliczenie odbywa się na jasnych i prostych warunkach.

„Dla przykładu: indeks stopniodni w trakcie całego sezonu grzewczego wyniósł 2500 punktów. W kontrakcie zabezpieczenia ustalone było, że jeżeli wartość indeksu będzie poniżej 2700 punktów, przedsiębiorstwo otrzymuje 10 000 zł za każdy punkt. W chwili rozliczenia kontraktu, na koniec sezonu, ciepłownia otrzymuje więc 2 mln zł.” - mówi Paweł Piejak.

Gdzie szukać?
W Polsce i na terenie Unii Europejskiej transakcje derywatów pogodowych jako ubezpieczeń oraz uprawnień do emisji CO2 organizuje Consus S.A. Specjalizuje się ona w sprzedaży derywatów i ubezpieczeń pogodowych w Europie. Firma Consus jest również – jako jedyny podmiot w Polsce – członkiem Międzynarodowego Stowarzyszenia Zarządzania Ryzykiem Pogodowym (Weather Risk Management Association – WRMA). Współpracując z tą organizacją firma, w dniach 16-17 września 2010 roku, organizuje XI Europejską Konferencję dotyczącą zarządzania ryzykiem pogodowym. Jest to jeden z kongresów WRMA, gromadzących światowych specjalistów w tym zakresie. Po raz pierwszy w swojej historii odbędzie się ono w Polsce, w Krakowie.

Consus jest spółką prawa handlowego i działa na rynku od 2000 r. W kwietniu 2009 r. Consus sp. z o.o. została przekształcona w Consus S.A. Siedziba firmy mieści się w Toruniu. Obszarem swoich działań Consus S.A. obejmuje całą Polskę oraz kraje Unii Europejskiej.
W sierpniu 2006 r. powołana została spółka Consus France S.A.R.L. (w 100% zależna od Consus S.A.), oraz w 2009 Consus Romania, które pozwalają wszystkim klientom w pełni korzystać z możliwości handlu wewnątrzunijnego.

Podstawową działalnością spółki są usługi doradcze i pośrednictwo w handlu uprawnieniami do emisji CO2. Consus przeprowadza transakcje spot oraz terminowe, dokonuje również wymiany EUAs na inne jednostki. Firma jest członkiem giełdy Bluenext w Paryżu, Europejskiej Giełdy Energii (EEX) w Lipsku oraz European Climate Exchange (ECX) z siedzibą w Londynie

Grupa Consus prowadzi także działalność w zakresie zarządzania ryzykiem pogodowym, z uwzględnieniem stosowania derywatów pogodowych. Jako jedyna polska firma jest członkiem Stowarzyszenia Zarządzania Ryzykiem Pogodowym (Weather Risk Management Association – WRMA). Wspólnie z nim przygotowuje XI Europejską Konferencję Stowarzyszenia Zarządzania Ryzykiem Pogodowym, która odbędzie się w Krakowie, w dniach 16-17 września 2010.
W styczniu 2010 roku firma Consus S.A. znalazła się na prestiżowej liście miesięcznika „World Finance”, wymieniającej najprężniej rozwijające się firmy na świecie.