Pompy do wody i ścieków. Rys historyczny.

Wodociągi i kanalizacja w mieście? Nie zawsze tak było.

Przeciętny obywatel rzadko zastanawia się nad znaczeniem wodociągów i kanalizacji dla naszej wygody i bezpieczeństwa. Chociaż obecnie trudno wyobrazić sobie życie bez bieżącej wody i toalet, warto pamiętać, że w większości miast systemy wodociągowe i kanalizacyjne powstawały dopiero w drugiej połowie XIX w. Wówczas, a także w pierwszej połowie XIX w., kiedy budowano pierwsze nowoczesne wodociągi miejskie, do zasilania ich stosowano maszyny parowe. Były one stosunkowo mało wydajne i wymagały ciągłej, czasochłonnej obsługi.

Technologie XIX i XX wieku

Zabytkowa stacja pomp na Garbarach w Poznaniu, źr.:Wikipedia 

Do pompowania ścieków silniki parowe wykorzystywano od lat 80. XIX w. Były to pompy tłokowe zasilane bezpośrednio silnikami parowymi. Około 1890 r. rozpoczął się proces wypierania ich przez mniejsze parowe pompy tłokowe. Pompy nurnikowe używane w stacjach pomp z czasem zastępowano pompami eżektorowymi. Pod koniec XIX w. opracowano liczne rozwiązania pompy do ścieków, m.in. pompy Adamsa, pompy mamutowe, czy też rozwiązania tak oryginalne jak nieco zapomniana już pompa Humphreya, działająca w sposób zbliżony do silnika odrzutowego pulsacyjnego (do dziś zachował się na świecie tylko jeden egzemplarz kompletnej pompy tego typu).

W 1892 r. rozpoczęto stosowanie silników spalinowych do zasilania pomp do wody, nieco później pomp do ścieków. Od początku XX w. zastępowano dotychczas stosowane napędy silnikami elektrycznymi, dzięki czemu pompy zaczęły pracować wydajniej i poprawiła się ich niezawodność. Wobec niedoskonałości ówczesnych miejskich systemów energetycznych, powszechną praktyką na przełomie XIX i XX w. stało się wytwarzanie energii elektrycznej na terenie zakładów wodociągowych za pomocą maszyn parowych sprzężonych z prądnicą, tzw. lokomobili. Wielu mieszkańców Krakowa pamięta jeszcze taką maszynę, która – już nieczynna – była do połowy lat 80. XX w. eksponowana przed ZUW Bielany.

Obecnie pompy napędzane są niemal wyłącznie silnikami elektrycznymi, a ich rozwój ukierunkowany jest na doskonalenie ekonomiki eksploatacji. Oczywiście nadal – w razie technicznie i ekonomicznie uzasadnionej potrzeby – możliwe jest zastosowanie pompy zasilanej silnikiem spalinowym lub gazowym.

Nowożytna historia pompy odśrodkowej

Pompy odśrodkowe, stosowane do tłoczenia wody od czasów renesansu, dokładnie od lat 70. XV w., zostały ukształtowane w swojej ostatecznej konstrukcji dla potrzeb przedsiębiorstw wodociągowych w latach 50. XIX w. (patent J. Appolda, Wlk Brytania pochodzi z 1851 roku i tę datę możemy przyjąć za początek nowożytnej historii tych pomp). Pominiemy bowiem „ślepą uliczkę" jaką były bezowocne próby Papina (Francja), który na półtora wieku przed wielką rewolucją francuską bezskutecznie usiłował udoskonalić to urządzenie, brnąc w rozwiązania o niezmiennym przekroju poprzecznym.

Nowe konstrukcje, ulepszenia

Kolejne rozwiązania pomp przeznaczonych do tłoczenia wody czystej (wodociągi) i zanieczyszczonej (ścieki) powodowały powstawanie rozwiązań specjalistycznych. Tak powstawały pompy odśrodkowe osi pionowej oraz pompy osiowe, szczególnie przydatne do pompowania dużych objętości wody. Wreszcie wprowadzono wirowe pompy diagonalne, wygodne do pompowania dużych objętości ścieków przy niewielkiej wysokości podnoszenia. Od lat 20. XX w. do podnoszenia ścieków surowych powszechnie stosuje się również tzw. śrubę Archimedesa.

Czytaj więcej na ten temat:

Pompy wod-kan. Definicje oraz konstrukcja.

Pompy w branży wodno-ściekowej. Klasyfikacja funkcjonalna.

Dobór pomp. Pompy na miarę.